«Мы хацелі быць шчырымі і з сабой, і са сьветам». Партрэт беларускага панку #1

Я малюю, чытаю і музыку люблю з глыбокага дзяцінства, насамрэч.

Ой, паўплывала на мяне процьма ўсяго. Спачатку гэта былі Operation Ivy, Bad Religion, Rage Against the Machine, Pixies, Nirvana, L7, Bikini Kill і ўсё, што рабіла Ханна Кэтлін (Bikini Kill, Julie Ruin, Le Tigres), і ўся тая музыка, што круцілася вакол мяне. Пазьней польская панк сцэна — Dezerter, Guernica y Luno, Post Regiment, Złodzieje Rowerow, Kazik/Kult (праекты Казіка Сташэўскага). Яшчэ пазьней беларускія панкі - Deviation, Кальян, Hate to State.

З кнігаў - Урсула ле Гуін, Курт Ванэгут, Мілан Кундэра. З часопісаў - «Контркультура», «Подробности взрыва» і ўвогуле акцыі тусоўкі «зАиБи». Таксама мяне заўжды ўражвалі польскія акцыяністы, скажам, «Памаранчова Альтэнатыва», розныя пэрформансы, зіны, якія як бы не былі палітычнымі, але пры гэтым былі пратэстнымі.

Пра палітычныя і сацыяльныя праблемы я пачала задумвацца яшчэ ў школе. І гэта змусіла мяне будаваць жыцьцё па іншых лякалах.

Пра такую музыку я даведалася гадоў у 16, калі ўпершыню пачула The Clash. Але каб поўны адвал башкі – Operation Ivy. Гадоў 20 мне было і доўга потым з плэера я іх не даставала.

У панку як музыцы падкупляла энэргія і шчырасьць. А анарха-панк таму, што гэта было нешта стваральнае, вакол гэтага была сфармаваная цэлая культура ў процівагу стайлу «no future».

Першае, што згадалася — у Гародні паміж гарой да новага замку і гарой да драмтэатру былі закінутыя дамкі. Там праходзілі першыя канцэрты, выставы нейкія ладзілі. Быў такі сквот гарадзенскі. У 99-м жа мы выпусьцілі зін «Рабочы гудок». Ён быў безыдэйны, проста дурка такая, але круты, на мой погляд. З 2000 да 2002 сьпявала ў гурце Contra la Contra. Рабіла зіны, майкі, у мяне было сваё дыстра. У 2003 была часткаю каманды, якая рабіла першы беларускі фэмінісцкі панк-зін Wargazm. Удзельнічала ў розных анархісцкіх дэманстрацыях у Беларусі.

Шмат вандравала і гэтую справу люблю. Люблю маляваць, зь дзяцінства рабіла нешта рукамі і ў панк-руху таксама гэтым займалася.

Не памятаю, напэўна запрасілі на рэпу паспрабаваць. Ім, мабыць, спадабалася, як я крычу — так я і засталася. Акрамя мяне ў гурт уваходзілі Жэня і Дзіма Масалі і Васіл. Добрыя людзі, мае сябры. Тэксты ў асноўным пісаў Дзіма.

Хацелася, каб весела было, каб адбываўся нейкі карысны дзьвіж. Паезьдзілі выдатна — Польшча, Літва, Нямеччына, Аўстрыя, Швэцыя, Данія. Самыя крутыя былі канцэрты ў беластоцкім сквоце De Centrum і Літве, а найбольш мне запомніўся чамусьці выезд у Бабруйск у межах туру па Беларусі ў 2001.

Гурт распаўся, бо я хацела адпачыць. Мы былі маладыя, дзікія, але ты стамляешся з часам. Распадаюцца гурты, праекты. Бо шмат якія людзі ня могуць з адным і тым жа запалам рабіць адну і тую ж справу праз усё жыцьцё, гэта нармальна.

Цалкам нармальна было. Тады пытаньне хвалявала мала, бо нас наогул было мала, а дзяўчат увогуле на пальцах пералічыць. Асабіста мне здавалася, што мы ўсе проста сябры-пацаны, і наогул каго тут могуць пакрыўдзіць, як, навошта? Ня ведаю, ці хвалявалі маіх паплечнікаў гэтыя пытаньні і нават цяпер ня ведаю, наколькі хвалююць. Я таксама да гэтага не адразу прыйшла.

Мне здаецца сэксізм паўсюль быў, і ёсьць, і будзе, на жаль. Рэцэптаў даваць ня буду, яны ўсім вядомыя.

Упершыню я ўзяўся за гітару, калі мне было гадоў дзесяць. Мы нават сабралі школьны рок-гурт. Гэта вынікала з майго жаданьня бунтаваць, бо нас уціскалі ў такія межы, мы мусілі ледзьве не шыхтам хадзіць на гэтыя ўсе ранішнікі, піянэрскія зарніцы, удзельнічаць у нейкіх ваенізаваных гульнях. І такі ціск патрабаваў нейкага выйсьця і наш «валасатызм», музыка, якую не маглі трываць бацькі – наш бунт тады.

Быў такі часопіс «Роўнядзь» і ён быў ўнікальнай крыніцай інфармацыі для свайго часу, там пісалі пра заходнюю музыку. Я з нецярпеньнем чакаў кожнае выданьне. Зьбіралі выявы і допісы пра заходніх рокераў, тых жа Kiss ці AC/DC, і яны пакідалі моцнае ўражаньне. Даставалі таксама што-нішто з музыкі на бабінах — памятаю, як пачуў першы альбом Motörhead, гэта быў проста апатэоз музычнага шаленства для мяне. Музыка, якая супрацьстаяла афіцыёзу, які ў той час усе слухалі.

Пры гэтым я вельмі люблю клясыку, але не ўсю — скажам, Моцарта я ніколі ня стаў бы слухаць, а Шнітке і Шастаковіча слухаю з задавальненьнем. Асабліва люблю Кшыштафа Пендэрэцкага, такі гардкор у клясычнай музыцы. Наогул жа з клясыкі можна ўзяць шмат ідэяў для стварэньня музыкі, панк-гардкору ў тым ліку.

Пра панк я даведаўся амаль ад моманту ягонага зьяўленьня. Пра яго пісалі ў 70-я, былі нейкія радыйныя праграмы, напрыклад, на «Голасе Амэрыкі». Пра тое, як панк-музыка гучыць я даведаўся нашмат пазьней. Кружэлкі да мяне не траплялі, але было ўяўленьне, што мусіла быць нейкая неймаверна дзікая музыка. Пачуў я сапраўдны панк ужо пасьля таго, як адслужыў у войску ў 1985-м. У Менску на Валадарскага па аўторках і пятніцах была такая таўкучка, дзе зьбіраліся барыгі плястыначныя. І там пад выглядам гэві-мэталу мне ўцюхалі U.K. Subs. І я адразу зразумеў, што, вядома, аніякі быў не гэві-метал. Пачаў шукаць інфармацыю, дастаў іншыя кружэлкі: Agnostic Front, D.R.I., Cryptic Slaughter. І зразумеў, што вось яна – тая музыка, якая мне цікавая.

І на такім самым кірмашы мы пазнаёміліся з двума хлопцамі і сабралі гурт, які называўся Green Brain Artʼs Band Inc. Пачалі мы граць увесну 1991, давалі шмат канцэртаў і былі даволі вядомыя, Арцемій Троіцкі нас ведаў. Панк быў у нас такі безыдэйны, мы ня ведалі пра DIY, пра анарха-панк, але па гучаньню гэта быў панк-рок у чыстым выглядзе. У 1993 гурт распаўся і я ўжо і ня думаў працягваць рабіць нейкую музыку.

Быў у нас такі таварыш яшчэ па «Зялёных Мазгах» — Віця «Мао» Жаркевіч. І ён зьехаў на чатыры гады ў Нямеччыну, жыў на сквоце. Калі ён вярнуўся мы сустрэліся і шмат абмяркоўвалі сытуацыю — гуртоў няма, дзьвіжуха на нулі, нічога няма. А пасьля вырашылі, што наракаць няма сэнсу і трэба ствараць свой гурт. Першыя рэпэтыцыі адбыліся вясною 97-га году. І вось гэты гурт ужо быў панкаўскім і па духу, і па музыцы, і па тэкстах. Быў такі чувак, які пісаў у «Музычную газэту» пад псэўданімам Баралдой Мерген. І першыя рэпэтыцыі адбываліся ў яго дома, ён мусіў быць у нас гітарыстам. І калі я прабіў нармальную рэпэтыцыйную кропку на сваім заводзе, выявілася, што граць ён зусім не ўмее. Мы яго спрабавалі навучыць, але безвынікова. Давялося гітарыста замяніць. Агулам у нас зьмянілася сем бубначоў, чатыры гітарысты і дзьве вакалісткі, і толькі я і Мао былі нязьменнымі ўдзельнікамі.

У 1998-м у Менску быў фэстываль «nuCLEAR free land». І з намі там выступаў маскоўскі гурт «Три креста». Мы там зтусаваліся. Яны забралі ўсе нашы касэты, пару дзясяткаў, ды павезьлі ў Маскву. Увосень нам патэлілі, сказалі, прыяжджайце да нас выступаць. Для нас гэта была падзея, мы разгубіліся нават троху, але паклікалі, дык трэба ехаць.

Тады было так, што калі панкі, то трэба бухаць. Мы стартавалі ад вакзалу і праяжджаючы каля ГУМу закінулі першую бутэльку гарэлкі пад сядзеньне ўжо. Я памятаю толькі да Барысаву што было, далей правал. У Мао была нейкая патасоўка з памежнікамі, яму акуляры разьбілі, хацелі забраць пашпарт, але я таго ўжо не памятаю, бо быў у поўным неадэкваце. Калі прыехалі ў Маскву нават не разумелі дзе знаходзімся, пасьля праспаліся. Перад пачаткам канцэрту глядзім — у залі хто з малаком, хто з гарбатай, ніхто не залівае.

А як канцэрт пачаўся быў такі ўгар — у нас у Менску такога п'яныя панкі і блізка не рабілі. Такая аддача шалёная. Вакалісту не давалі падыйсьці да мікрафону, крычалі нашы тэксты. Усе танчылі, усе адзін аднаго падтрымлівалі. І тыя падзеі прымусілі пераглядзець маё стаўленьне да стымуляцыі алькаголем. Пасьля даведаўся пра стрэйт-эдж, адмовіўся ад алькаголю, стаў вэгетарыянцам, бо задумаўся пра тое, што мы спажываем прадукты забойства. Я зразумеў, што цьвярозае жыцьцё і вэгетарыянства — гэта шлях супраціву мас-культуры і афіцыёзным такім уціскам таксама, хоць сам я сябе ніколі стрэйт-эйджэрам не называў. І пасьля мы гэтыя ідэі прывезьлі ў Менск. Былі нават на пачатку 2000-х такія канцэрты, на якіх усе былі з крыжамі (сымбаль стрэйт-эдж руху — заўв. аўт.) на руках.

Hate to State ад самага пачатку быў антыфа-гуртом. Панк-руху як такога тады не было, былі канцэрты, але на іх зьбіралася вельмі розная публіка. Тады нават бывала такое, што панкі малявалі свастыкі як Сід Вішэз у фільме. Але тое была такая форма супраціву камунізму. Бо гэтыя ўсе камсамолы, сацспаборніцтвы, калі чалавек мусіў жыць па нейкіх інструкцыях, якія яму зьверху нехта дае — гэта была таксама форма фашызму. І фашыстоўская сымболіка тады ўспрымалася без засьцярогі, бо гэта ня быў ідэйны нейкі фашызм, а было малпаваньне такое. Першы канцэрт, на якім была сутычка з ультраправымі прайшоў у клюбе Cosmpolitan, на ягоным месцы цяпер Дом Масквы. Выступалі мы, Deviation з Гародні і Twin Pigs з Івацэвічаў. Туды прыйшлі нейкія нацы, пачалі зігаваць. І яны там добра атрымалі ў пятак. Пасьля гэтага выпадку антыфашызм стаў нормай у панк-року.